Actief bewegen, voor zover uw conditie dat toelaat, levert veel voordelen op. Zelfs af en toe een paar minuten bewegen maakt al verschil. Er is steeds meer kennis over welke soort beweging helpt om specifieke klachten, zoals vermoeidheid, te verminderen.
September 2020 | door Hans Hofman en Jolanda Thelosen.

Wat is het voordeel van bewegen?

Actief bewegen voor zover uw conditie het toelaat en uw lichaam het verdraagt, levert veel voordelen op. Af en toe een paar minuten maakt al een verschil. Door te bewegen houdt u uw conditie en lichamelijk functioneren zoveel mogelijk op peil.

Regelmatig bewegen is goed voor de bloedcirculatie, ademhaling, spieren, gewrichten en botten. Het stimuleert de stofwisseling en heeft een positieve invloed op het gewicht. Beweging versterkt uw immuunsysteem.

Uit het wereldwijde onderzoek naar de ervaringen van nierkankerpatiënten in 2019 bleek dat van de nierkankerpatiënten 92% sinds de diagnose fysieke last ervaart. Met name vermoeidheid, maar ook veranderingen in stoelgang, minder spierkracht en slapeloosheid.

Verschillende onderzoeken tonen aan dat beweging ook tijdens en na behandeling gunstig kan zijn. Mensen die fit zijn, hebben meer weerstand. Ze komen beter uit de operatie, hebben minder last van infecties en complicaties en ze herstellen sneller. Daarom hebben steeds meer ziekenhuizen programma’s die patiënten begeleiden om zo fit mogelijk de behandeling in te gaan.

Tijdens de operatie, chemo of bestraling bewegen patiënten vaak weinig en verliezen ze al snel spiermassa, waardoor ze na afloop moe kunnen worden en blijven. Om ervan af te komen is het juist nodig om wat actiever te worden. Fysieke activiteit kan helpen om vermoeidheid, angst en somberheid te verminderen. Het helpt om stress kwijt te raken en om beter te slapen.

Sommige behandelingen, zoals doelgerichte therapie, kunnen hoge bloeddruk veroorzaken. Beweging helpt om uw bloeddruk te verlagen. Er komt steeds meer kennis beschikbaar over welke soort beweging helpt om deze klachten te voorkomen of te verminderen. Linda Trinh roept iedereen op: “Als uw arts u nog geen bewegingsplan heeft voorgesteld, stel het hem of haar dan voor bij een volgend bezoek.”

Uw behandelend arts en specialistisch verpleegkundige kunnen u specifiek advies geven over wat het beste is in de fase van uw behandeling. Bijvoorbeeld om de eerste dag(en) na de behandeling niet te gaan sporten. Of als er sprake is van uitzaaiingen in de botten, bespreek dan welke fysieke activiteiten veilig zijn.

Hoeveel moet ik bewegen?

Als algemene regel geldt zoveel als uw conditie toelaat en uw lichaam verdraagt. Als u uw gewrichten beweegt, spieren spant en hartslag verhoogt, dan is het al goed.

Nederland heeft een officiële beweegrichtlijn. Voor volwassenen en ouderen luidt het advies: doe minstens 150 minuten per week aan matig intensieve inspanning, zoals wandelen en fietsen, verspreid over diverse dagen. Langer, vaker en/of intensiever bewegen geeft extra gezondheidsvoordeel.

Doe daarnaast minstens tweemaal per week spier- en botversterkende activiteiten. Zoals hardlopen, springen en andere activiteiten waarbij uw lichaam met het eigen gewicht wordt belast.

De beweegrichtlijnen adviseren ouderen om aanvullend balansoefeningen te doen. Een goede balans zorgt ervoor dat u uw evenwicht makkelijker houdt en minder snel valt.
Balansoefeningen zijn oefeningen gericht op het verbeteren van uw evenwicht terwijl u staat of beweegt, zoals op één been staan, voet voor voet over een lijn lopen of een voorwerp van de grond oprapen. Maar denk ook aan activiteiten zoals yoga of pilates.

Een advies dat voor iedereen geldt, ongeacht leeftijd, is om minder te zitten. Veel en langdurig zitten, lijkt namelijk negatieve gezondheidseffecten te hebben. Deze effecten worden minder zwaar naarmate u meer beweegt. Maar u moet heel veel boven het minimum bewegen als u de effecten echt teniet wilt doen. Daarom adviseren de beweegrichtlijnen om u bewust te zijn van uw zitgedrag en stilzitten te verminderen of te minimaliseren.

Het algemene beweegadvies na de diagnose kanker is: drie keer per week 30 minuten duurtraining en twee keer per week 30 minuten krachttraining.

In wetenschappelijk onderzoek is nagegaan wat het effect van duurtraining, krachttraining of een combinatie van deze twee is op specifieke klachten zoals vermoeidheid, somberheid en de kwaliteit van leven.

Prof.dr. Anne May, hoogleraar klinische epidemiologie van het leven met en na kanker bij UMC Utrecht, raadt bij vermoeidheid aan om de duurtraining ten minste op matige intensiteit uit te voeren en daarbij geldt hoe meer, hoe beter.

Wandelen gedurende 30 minuten drie keer per week geldt als matige beweging. U hoeft niet snel te lopen (sneller dan slenteren, trager dan joggen) en u hoeft het niet in één keer te doen. Drie wandelingen van 10 minuten hebben hetzelfde effect als een 30-minuten wandeling. Fitness voor beginners, lichte yoga, zelfs een rondje in de kamer lopen heeft al voordelen.

Beweeg meer, zit minder

Starten met meer bewegen en dat volhouden is voor veel mensen een uitdaging. Zeker voor mensen die leven met kanker. Daarom is de gids ‘beweeg meer, zit minder’ ontwikkeld. De gids is alleen in de Engelse en Franse taal beschikbaar en kunt u gratis downloaden op de website www.worldkidneycancerday.org.

De gids staat vol met informatie over waarom fysieke activiteit zo belangrijk is voor kankerpatiënten en hoe een bewegingsplan te maken, starten en u eraan te houden. Dat helpt u om beweging in te passen in uw dagelijkse leven.

Probeer het bewegen rustig op te bouwen. Vooral mensen op oudere leeftijd hebben meer kans op blessures aan botten, pezen en spieren en daarnaast neemt de genezing van blessures meer tijd in beslag.

Ook als u last hebt van vermoeidheid kan bewegen helpen. Dit bewegen kunt u opbouwen van lichte naar matige of intensieve activiteit of door de duur van de activiteit op te voeren. Probeer juist op de dagen dat u zich minder moe voelt te bewegen.

Een warming-up kan helpen om uw lichaam voor te bereiden op de fysieke activiteit. Na de activiteit bouwt u met een cooling-down de inspanning geleidelijk af. Dat zorgt voor een goede afvoer van de afvalstoffen uit de spieren en daarmee voorkomt u gespannen, vermoeide spieren en spierstijfheid.

Bewegen is goed en over het algemeen veilig. Toch is het raadzaam om alert te zijn op enkele signalen. Als u pijn in uw borst ervaart, duizelig raakt of misselijk wordt, stop dan met uw beweging. Als de symptomen dan niet weggaan, neem dan contact op met uw arts.

Wat helpt om het bewegen vol te houden?

Voor veel mensen is het lastig om het nieuwe patroon van bewegen vol te houden. U zult best weleens een activiteit overslaan. Bijvoorbeeld vanwege vermoeidheid, stress, slecht weer of andere omstandigheden. De uitdaging is dat uitstel niet tot afstel leidt.

In de gids ‘beweeg meer, zit minder’ staan verschillende tips. Eén van de suggesties is de bewegingsactiviteiten te plannen zodanig dat ze passen in uw dagelijkse leven. Kijk nog eens terug wat de reden was om te starten met bewegen, welke drempels u had om te gaan bewegen en hoe u voorheen over dit soort drempels heen stapte.
Kies iets wat u leuk vindt. Als u van zwemmen, golf, tennis of dansen houdt, probeer dat dan iets meer te doen. Probeer een paar activiteiten en kijk wat het beste bij u past.

Elke dag dezelfde oefening doen kan leiden tot overbelastingsblessures en verveling. Om deze situaties te voorkomen, bevelen gezondheids- en bewegingsdeskundigen aan om te variëren in activiteiten. Zoals de ene dag zwemmen en de andere dag hardlopen of fietsen. Ook kunt u een combinatie maken van matige en meer intensieve beweging.

Onderzoek laat zien dat één van de beste manieren om u aan een bewegingsplan te houden is om vrienden en familie erbij te betrekken. Misschien willen ze wel met u wandelen of fietsen.
Waarschijnlijk voelt u zich verantwoordelijk voor elkaar, waardoor iedereen sneller zal meedoen. Bovendien is het leuker om dingen samen met anderen te doen en dat maakt dat u al gauw er naar uit gaat kijken. En misschien is dit juist het moment om een andere bewegingsactiviteit (erbij) te zoeken waaraan u ook of meer plezier beleeft.
Wat u ook doet, zorg dat u vanwege het coronavirus voldoende afstand tot elkaar houdt en volg het advies van de gezondheidsautoriteiten.

Professionele hulp

Als u hulp nodig hebt om het bewegen weer op te bouwen, dan zijn er allerlei organisaties die u kunnen begeleiden. Afhankelijk van de benodigde hulp, krijgt u begeleiding van een revalidatiearts, fysiotherapeut of nog een andere hulpverlener.

De website verwijsgidskanker helpt u bij het vinden van ondersteunende behandeling en begeleiding bij kanker. Hier kunt u bijvoorbeeld via het onderwerp ‘sport en bewegen’ zoeken naar hulp waar u behoefte aan hebt.

7 Tips die bewegen leuker maken

Meer bewegen hoeft niet saai te zijn! Er zijn veel manieren waarop u het aangenaam kunt maken. Hieronder enkele tips van mensen die leven met nierkanker om bewegen leuker te maken.

• Muziek: probeer tijdens het bewegen naar muziek of een audioboek te luisteren.
• Nieuwe locaties: ga op zoek naar een nieuw park of wandelpad om te bewegen. Of probeer eens een nieuwe fitnessschool.
• Nieuwe activiteiten: voeg verschillende en nieuwe activiteiten toe aan uw bewegingsprogramma. Door die variatie kunt u niet alleen verschillende spiergroepen trainen, maar ook uw trainingen spannender maken.
• Voeg een vriend toe: kies iemand die vol energie en plezier is en met wie u graag tijd doorbrengt.
• Groepsfitness: groepsfitnesslessen zijn een geweldige manier om gemotiveerd te blijven en anderen te ontmoeten. Een voordeel is dat een instructeur u de juiste techniek kan leren.
• Bewegingsapps: er zijn veel apps en apparaten die u aan de pols of arm kunt dragen om stappen te tellen, afstand weer te geven, verbruik van calorieën te tonen en zelfs slaap bij te houden. Sommige apps meten uw hartslag en geven zo inzicht in hoe intensief u beweegt.
• Leuke activiteiten: ook leuke activiteiten kunnen een vorm van lichaamsbeweging zijn. Zoals schaatsen, golfen, skiën of zwemmen. Maar ook moestuinieren of wandelen met een hond. Ze tellen allemaal als beweging!

Bronnen: International Kidney Cancer Coalition (IKCC), Kenniscentrum sport & bewegen en WKOF.