Leven met kanker
Kanker en behandelingen brengen vaak lichamelijke en psychische klachten met zich mee. Het leven is niet meer hetzelfde als voor de diagnose. Die veranderingen maken het moeilijk om weer grip te krijgen op uw leven. Om u daarbij te ondersteunen vindt u hier informatie over mogelijke late gevolgen bij kanker, omgaan met emoties en wie u nog meer hulp en ondersteuning kunnen bieden. Ook is er praktische informatie over werk, verzekeringen en financiën.
Late gevolgen
Veel mensen ervaren later nog de gevolgen van de behandeling bij blaas- of nierkanker. Gevolgen zoals verminderde lichamelijke conditie, vermoeidheid, seksuele problemen en concentratie- of geheugenproblemen. Deze late gevolgen kunnen u belemmeren in uw dagelijkse leven.
Lichamelijke conditie
Conditie
Door de ziekte en behandeling bij kanker gaat de conditie vaak achteruit. Met een goede conditie bent u beter in staat om de behandeling en operatie goed te doorstaan. De kans op complicaties en bijwerkingen is kleiner en het herstel gaat vlotter. Probeer daarom uw conditie zo goed mogelijk op peil te houden.
Bewegen
Beweging zorgt voor een betere conditie én het zorgt vaak voor ontspanning. Kies een activiteit die bij u past. Het algemene beweegadvies na de diagnose kanker is: drie keer per week 30 minuten duurtraining en twee keer per week 30 minuten krachttraining. Doe het rustig aan voor en na de lichamelijke inspanning. Het is niet noodzakelijk om intensief te sporten. Sport u wel intensief, overleg dan met uw arts of dat ook kan tijdens de behandeling. Soms is het beter om niet op de dag van en na de chemotherapie of operatie te sporten.
Bewegen helpt bij behandeling en herstel
Begeleiding bij bewegen
Sommige ziekenhuizen begeleiden patiënten bij de verbetering van hun conditie voor de operatie. En vaak is er een revalidatieprogramma na de operatie. Vraag aan uw behandelaar welke ondersteuning er voor u is.
Als u begeleiding wilt van een fysiotherapeut: er zijn fysiotherapeuten gespecialiseerd in kanker.
Ook is er begeleiding bij het sporten bij kanker.
Vermoeidheid
Wat is vermoeidheid
“Bent u ook zo moe?” Dat is een veelgehoorde vraag onder kankerpatiënten. Het antwoord is meestal: “Ja, moe van niets.”
Vermoeidheid bij kanker komt vaak voor en het is niet altijd duidelijk waar vermoeidheid vandaan komt. Meestal is deze vermoeidheid ook niet gekoppeld aan een bepaalde activiteit. Vermoeidheid kan optreden in alle fasen van de behandeling, zelfs na volledige genezing. Vermoeidheid heeft niet altijd een lichamelijke oorzaak. Ook psychische en emotionele problemen kunnen een rol spelen.
Omgaan met vermoeidheid
Probeer de vermoeidheid en beperkingen te accepteren. Door te verzetten verspilt u energie en wordt het waarschijnlijk alleen maar erger. De beste manier om om te gaan met vermoeidheid is per persoon verschillend. Sommigen hebben baat bij:
- Een goede verdeling van activiteiten over de dag en over de week. Afwisseling van lichamelijke activiteiten en activiteiten die geestelijke inspanning vragen.
- Mindfulness of yoga.
- Meer lichaamsbeweging: het algemene beweegadvies na de diagnose kanker is drie keer per week 30 minuten duurtraining en twee keer per week 30 minuten krachttraining. Bij vermoeidheid is het advies om de duurtraining ten minste op matige intensiteit uit te voeren en daarbij geldt hoe meer, hoe beter.
- (Online) therapie bij vermoeidheid, bijvoorbeeld via het Helen Dowling Instituut.
- Cognitieve gedragstherapie, bijvoorbeeld via het Nederlands Kenniscentrum Chronische Vermoeidheid.
Pijn
Pijn is persoonlijk
Pijn komt veel voor bij (ex-)kankerpatiënten. Ze vinden het moeilijk om over hun pijnklachten te spreken. Toch is het belangrijk dat u uw pijn bespreekbaar maakt met uw behandelaar en/of huisarts. Pijn bij kanker is ingewikkeld en kan langdurig aanhouden.
Pijn is ook een persoonlijke ervaring. Vandaar dat een standaard pijnbehandeling heeft plaats gemaakt voor maatwerk. Pijnbestrijding moet goed worden begeleid door iemand met veel ervaring. Het is van belang dat pijnstillers op het juiste moment worden ingezet. Niet te vroeg en niet te laat.
Wat doet pijn bij blaas- of nierkanker?
Pijndiagnose
Om de oorzaak van pijn te achterhalen, kunt u uzelf de volgende vragen stellen.
- Waar zit de pijn?
- Sinds wanneer heeft u deze pijn?
- Hoe omschrijft u de pijn? Bijvoorbeeld scherp, dof, brandend, zeurend, snijdend, kloppend of drukkend.
- Wat verergert of vermindert te pijn?
- Is er een relatie tussen de pijn en bepaalde activiteiten? Bijvoorbeeld lopen, zitten of naar toilet gaan.
- Hoe erg is de pijn? Is de pijn altijd even erg of zijn er momenten waarop u minder of meer pijn heeft?
- Straalt de pijn uit naar andere delen van het lichaam?
- Breidt de pijn zich uit rondom de oorspronkelijke pijn?
De meeste ziekenhuizen hebben een speciale pijnpolikliniek. De pijnpoli werkt met deskundige anesthesiologen die gespecialiseerd zijn in diverse vormen van pijn.
Verminderde nierfunctie
Voeding bij verminderde nierfunctie
Aanbevelingen over voeding na een nierverwijdering komen nog lang niet altijd ter sprake. Als nieren minder goed werken, kunnen aanpassingen in het voedingspatroon erger voorkomen. Bijvoorbeeld door inname van zout te beperken. Zout is van belang voor de vochtbalans. Maar vaak krijgen we meer zout binnen dan de aanbevolen 6 gram zout per dag. Vraag advies bij een diëtist of check de ‘eetmeter-app’ van het voedingscentrum.
Gezonde voeding
Gevarieerd eten en een gezond gewicht dragen bij aan een betere conditie. Om uw herstel te bevorderen is het belangrijk om te variëren met uw voedingsmiddelen en zo te kiezen dat u alle belangrijke voedingsstoffen binnen krijgt. Daarbij gaat het om een combinatie van voedingsmiddelen.
Soms ontstaan klachten tijdens de behandeling. Bijvoorbeeld een pijnlijke of droge mond of misselijkheid. Sommige voeding kunt u dan beter vermijden en wellicht zijn er voedingsstoffen die uw klachten kunnen verminderen.
Niet meer beter worden
Niet meer genezen
Niet iedereen geneest van kanker. Te horen krijgen dat u niet meer beter wordt, is een enorme schok. Vaak is dan de eerste vraag: ‘Hoe lang heb ik nog?’ Die vraag is moeilijk te beantwoorden. Een nauwkeurig antwoord kan de arts niet geven. Vooral omdat dit per persoon en per tumor kan verschillen. Het hangt onder meer af van hoe de kanker groeit en van uw persoonlijke conditie.
Palliatieve zorg
Als u niet meer kunt genezen, is behandeling meestal nog steeds zinvol. Vaak lukt het om de tumor te remmen. Als een palliatieve behandeling succesvol is, kunt u nog een tijd min of meer normaal leven, zonder al te ernstige klachten. Of u deze behandeling begint, is aan u. U kunt altijd besluiten om te stoppen met een behandeling of niet aan een nieuwe behandeling te beginnen.
U kunt er met uw (huis)arts of verpleegkundige over praten en aangeven wat u belangrijk vindt. Bij palliatieve zorg is er aandacht voor uw kwaliteit van leven en voor een goede afronding van het leven.
Laatste fase
Vroeg of laat valt het besluit om met de behandelingen te stoppen. De laatste fase breekt daarmee aan. Het gaat nu niet meer om het bestrijden van de kanker. Wat nu belangrijk is, is dat u zich zo prettig mogelijk voelt en de dingen kunt doen die u nog graag wilt doen.
Emoties bij kanker
Als u te horen krijgt dat u kanker hebt, zal dat een schok zijn voor u en uw omgeving. Misschien dringt het slechte nieuws eerst nauwelijks tot u door. U kunt wisselende gedachten en gevoelens ervaren. Machteloos, angst, verdriet of verlies van vertrouwen in uw lichaam. Wat vanzelfsprekend leek, is onzeker geworden. Hoe daarmee om te gaan?
Wat doet het met u?
Gevoelens en emoties
Na de diagnose zult u al snel belangrijke beslissingen moeten nemen, terwijl u bezig bent met het verwerken van uw ziekte. Voor de meeste mensen is dit een moeilijke en hectische tijd, die veel spanningen oproept.
Het kan u angstig of onzeker maken over uw toekomst. Hoe zal het verder gaan? Of bent u boos, dat juist ú kanker kreeg. Misschien ervaart u verdriet om de ernst van uw ziekte, de nare kanten van behandelingen en verlies van vitaliteit of lichaamsfuncties, zoals verlies van potentie en continentie.
Veel mensen ervaren ook een verlies aan controle, het gevoel dat ze zelf weinig invloed hebben op wat er gebeurt. Soms zijn deze emoties ineens heel hevig en overvallen ze u zomaar.
Omgaan met emoties
Iedereen verwerkt het slechte nieuws op zijn of haar eigen manier.
- Praat over uw gevoelens: als u uw gevoelens met iemand deelt, kan dat opluchten. Misschien blijkt dat zorgen die u hebt, niet nodig zijn.
- Schrijf uw gevoelens en gedachten op: niet iedereen praat even gemakkelijk. Sommige mensen schrijven op wat er in hen omgaat en wat ze meemaken. Door het later nog eens terug te lezen, kunnen ze hun ervaring een plaats geven.
- Zoek steun: een schouder om op te huilen, een luisterend oor. Of praktische steun: hulp bij de verzorging. De meeste mensen vinden het prettig om iets voor u te kunnen doen. Probeer steeds duidelijk aan te geven aan welke steun u behoefte heeft.
Online hulp bij omgaan met kanker
Soms kunt u helemaal verstrikt raken in emoties. U kunt dan een beroep doen op psycho-oncologische zorg. Deze zorg richt zich op het herstel van de kwaliteit van leven.
Wat doet het met uw partner?
Wat doet het uw partner?
De diagnose kanker zal ook bij uw partner veel emoties losmaken. Net als u, zal uw partner tijd nodig hebben om het slechte nieuws tot zich te laten doordringen en te verwerken. Uw partner zal ook allerlei vragen hebben.
Als een van de partners ziek wordt, betekent dat meestal dat de taakverdeling zoals die was, verandert. Daardoor kunnen tussen partners emoties ontstaan, zoals frustratie, teleurstelling of het gevoel sterk te moeten blijven. En soms ontdekken mensen onvermoede kwaliteiten. Ook kunnen relationele problemen ontstaan, zoals problemen met intimiteit en seksualiteit of negatieve patronen die voor de ziekte bestonden worden uitvergroot.
Praten
Probeer er met elkaar over te praten. Vaak lucht dat op. Het is goed om te weten wat de ander doormaakt, verwacht, bang of verdrietig maakt. Zo kunt u elkaar beter begrijpen en steunen wanneer dat nodig is.
Vraag hulp
Vraag hulp als u er samen niet uitkomt. Zoals hulp in de huishouding of lichamelijke verzorging, een psychotherapeut, geestelijk verzorger of lotgenoot. Wacht niet te lang met het inschakelen van hulp. De steun en verzorging die uw partner u geeft, kan zoveel tijd en aandacht kosten dat uw partner geestelijk en lichamelijk opgebrand raakt. Probeert dat te voorkomen.
Als u niet weet bij wie u het beste terecht kunt, vraag dan uw huisarts om hulp. De huisarts kan u verwijzen naar de juiste hulpverlener.
Wat doet het met relaties?
Relaties informeren
Hoe u uw relaties vertelt dat u kanker hebt, hangt af van de band die u met elkaar hebt. U kunt het nieuws vertellen op de manier die u het beste bevalt.
Steun of niet
Het is niet altijd goed in te schatten hoe mensen zullen reageren. Sommige mensen zullen moeite hebben en afhaken. Maar de meeste mensen vinden het fijn om iets te kunnen doen terwijl u ziek bent.
U kunt het hen gemakkelijker maken door zelf het heft in handen te nemen. Zeg duidelijk wat u van hen vraagt en verwacht. Zo kunnen zij bijspringen, terwijl ze er niet zijn op de momenten dat u even geen behoefte hebt aan gezelschap.
Seksualiteit
Invloed op seksuele relatie
De invloed die kanker heeft op de seksuele relatie is bij iedereen anders. Dat kan door lichamelijke en/of psychische klachten komen, maar ook door onzekerheid over uw lichaam of relatieproblemen. Vooral mensen met spierinvasieve blaaskanker kunnen te maken krijgen met seksuele problemen.
De meeste mensen hebben op het moment van diagnosestelling geen behoefte aan informatie over de gevolgen op seksueel gebied. Het is wel belangrijk om dan al te weten wat mogelijke gevolgen van de behandeling kunnen zijn. Seksuele problemen tijdens en na de behandeling komen regelmatig voor.
Naar de gevolgen van radiotherapie bij blaaskanker is nog weinig onderzoek gedaan. Maar de verwachting is dat 50% van de mannen risico loopt op erectiestoornis. Vrouwen die zijn bestraald hebben vaker pijn bij het vrijen doordat de vagina droger blijft.
Spreekuur seksuoloog
Iedere patiënt met kanker kan gebruik maken van het spreekuur met een seksuoloog. De seksuoloog geeft uitleg over de anatomie en hoe organen zich tot elkaar verhouden.
Stoma
Als de aanleg van een stoma nodig is, informeer dan over de mogelijkheden. Bij een stomazakje is er vaak de angst dat deze gaat lekken. Soms zijn andere vormen van een stoma mogelijk. Informeer hiernaar bij uw behandelaar.
Keuzehulp stoma of vervangblaas
Behoud intimiteit
Fysiek en psychisch is het belangrijk om intimiteit te behouden en hierover te blijven communiceren met uw partner. Daardoor kan de partner ook ‘meeleven’. Kanker hebt u namelijk samen. Zo kunt u samen bepalen hoe u na de behandeling eventueel op een andere manier sex kunt hebben. Soms speelt creativiteit een belangrijke rol.
Hulp en steun
Als u leeft met kanker, kunt u behoefte hebben aan ondersteuning. U hoeft niet alles alleen te doen. Maar ook uw naasten hebben soms hulp en steun nodig.
Mantelzorg
Hulp van naasten
Als het te zwaar voor u is om de dagelijkse dingen te doen, kunt u hulp vragen. Hulp van familie, vrienden of goede buren. Deze informele zorg noemen we mantelzorg.
Hulp vragen is soms lastig. Het kost ook tijd en energie om de hulp goed te organiseren. Om mensen hierbij te helpen, heeft KWF Kankerbestrijding de Vriendendienst opgezet.
Op KWF Vriendendienst maakt u in 3 stappen een besloten groep met vrienden en familieleden die u kennen en die graag willen helpen. U maakt eenvoudig taken aan waarbij u hulp wilt. Vrienden en familie zien meteen wat voor hulp nodig is en kunnen een taak oppakken. Zo hebt u een overzicht wie, wat voor u doet.
Ook mantelzorgers hebben soms hulp nodig. Bent u mantelzorger en wilt u meer weten over ondersteuning? Iedereen die voor een ander zorgt, kan bij MantelzorgNL terecht voor informatie over mantelzorg, geldzaken en wet- en regelgeving. Dit is de landelijke vereniging voor mantelzorgers en vrijwilligers zorg.
Thuiszorg
Hebt u thuis hulp of begeleiding nodig tijdens de kankerbehandeling? Bijvoorbeeld bij uw persoonlijke verzorging, het verzorgen van een wond of hulp bij het huishouden. Dan kunt u thuiszorg krijgen.
Meestal kunt u voor thuiszorg terecht bij de gemeente.
Inloophuizen
Emotionele steun
Bij inloophuizen kunt u terecht voor informatie en voorlichting en voor het delen van ervaringen met lotgenoten die te maken hebben met kanker. U kunt zonder verwijzing naar een inloophuis.
Wat doen inloophuizen?
Mensen met kanker en hun naasten kunnen zonder afspraak naar een inloophuis voor een kop koffie en om hun verhaal te doen. Ze kunnen in contact komen met lotgenoten of deelnemen aan een ontspannende of creatieve activiteit. Inloophuizen organiseren regelmatig thema- en voorlichtingsbijeenkomsten en zij faciliteren spreekuren van patiëntenorganisaties. De gastvrouwen en gastheren in het inloophuis weten vaak uit eigen ervaring wat de impact van kanker is.
In een aantal inloophuizen is daarnaast gespecialiseerde zorg beschikbaar, bijvoorbeeld van psychotherapeuten/psychologen, oedeemtherapeuten en fysiotherapeuten.
Bewegen en creatie
Bewegen
Bewegen kan sporten zijn. Maar ook dagelijkse activiteiten tellen mee als bewegen. Veel mensen hebben na een kankerbehandeling klachten zoals vermoeidheid en conditieverlies. Of ervaren verlies van vertrouwen in hun lichaam.
Dan kan hulp bij beweging, revalidatie of sport u ondersteunen. Verschillende organisaties zijn gespecialiseerd in ondersteuning bij kanker.
- Fysiotherapie: Fyneon of NVFL
- Revalidatie: OCA
- Sporten: Stichting Tegenkracht
Creatie
Creatieve activiteiten kunnen helpen bij de verwerking van kanker. U bent samen bezig en als u wilt kunt u met lotgenoten praten. Verschillende organisaties bieden deze creatieve activiteiten aan.
- Stichting kanker in beeld: organiseert bijeenkomsten waar u kunt zingen, toneelspelen, schilderen of schrijven
- Inloophuizen: organiseren ontspannende of creatieve activiteiten
Meer hulp of steun?
Meer informatie
Bent u op zoek naar andere hulp of steun? Verschillende organisaties hebben verwijsgidsen gemaakt.
Verwijsgids kanker IKNL
Deze verwijsgids helpt u bij het vinden van ondersteunende behandeling en begeleiding bij kanker. Op ieder moment na de diagnose.
Kanker doet veel met u
Veel mensen die leven met kanker ervaren tijdens en na de behandeling problemen. Zoals vermoeidheid, angst, somberheid, omgaan met elkaar en problemen op financieel vlak. Vaak zoeken zij geen hulp. Terwijl ze daar wel baat bij zouden kunnen hebben. Daarom is de website ‘kanker doet veel met je’ ontwikkeld.
Wilt u extra hulp of ondersteuning? Er zijn verschillende organisaties en mensen om u te helpen. U kunt er bijvoorbeeld terecht voor een luisterend oor. Voor tips en adviezen en ook voor een therapie.
E-health kanker nazorg wijzer
De kanker nazorg wijzer biedt begeleiding en ondersteuning in de herstelfase bij kanker. U kunt zelf in kaart brengen wat goed gaat en waar u nog aan kunt of wilt werken. Door vragen te beantwoorden krijgt u gepersonaliseerde informatie en kunt u zelf kiezen waar u mee aan de slag gaat.
U kunt informatie krijgen over vermoeidheid, werkhervatting, relaties met anderen (inclusief seksualiteit en intimiteit), angst en sombere gevoelens, beweging, voeding en stoppen met roken. Als u met een bepaald onderwerp aan de slag gaat, dan krijgt u ook adviezen en wordt u uitgenodigd om opdrachten en plannen te maken.
Praktische zaken
Behoud van werk en inkomen is één van de vele zorgen, die mensen na de diagnose kanker hebben. Er verandert veel in korte tijd. Mensen hebben vaak vragen over de financiële gevolgen en verzekeringen.
Werk
Belang van werk
Na de diagnose kanker gaan de meeste mensen ook nadenken over de gevolgen voor werk en inkomen. Hoe belangrijk is werk voor u? Naast een bron van inkomsten is werk voor velen een vorm van zingeving. Sommigen hebben behoefte aan afleiding, anderen hebben het juist nodig om veel te rusten.
Werk tijdens behandeling
Wilt u proberen door te werken tijdens uw behandeling? Stel uzelf de vraag: hoeveel uren kan ik werken en kan ik mijn eigen werk nog doen?
Als u bijvoorbeeld met voedsel werkt, mag u dan in het productieproces aanwezig zijn tijdens de chemotherapie? Is het dan misschien beter om tijdens de voedselbereiding handschoenen te dragen? En voor de werkende patiënt zelf: mogelijk wordt u door de behandeling vatbaarder voor ziekte. Mag u dan bijvoorbeeld in een ‘vieze’ keuken werken?
Probeer met uw werkgever of opdrachtgever te bespreken hoe u wilt omgaan met werk. Bespreek ook hoe u contact wilt houden met collega’s en wat u wel of niet wilt vertellen. Op de website kanker en werk vindt u meer informatie voor werknemers, zelfstandige ondernemers en werkgevers.
Niet werken tijdens behandeling
Soms lukt het niet om tijdens de behandeling te werken. Mensen in loondienst krijgen dan te maken met de Wet Verbetering Poortwachter en zijn verplicht om naar de bedrijfsarts te gaan. Er zijn bedrijfsartsen gespecialiseerd in de begeleiding van mensen met kanker.
Het is belangrijk de stappen van deze sociale verzekeringswet te volgen. Want mocht het niet lukken om binnen twee jaar het werk te hervatten, dan kunnen werknemer en werkgever aan de hand van deze stappen onderbouwen wat is gedaan om duurzame arbeidsongeschiktheid te voorkomen. Hoe zwaar dat voor velen in deze periode ook zal zijn, er ligt dus wel een verantwoordelijkheid bij de werknemer of patiënt.
Werk hervatten
Als de behandeling is afgerond, willen de meeste mensen hun werk weer (volledig) hervatten. Probeer met uw werkgever of opdrachtgever te bespreken wat wel of niet kan. Veel mensen ervaren het re-integreren als zwaar. Deels lichamelijk door het herstel na de behandeling. Veel mensen hebben last van moeheid en concentratieverlies. Maar ook psychisch is er veel gebeurd en soms nog te verwerken. Ook tijdens het hervatten van werk kunt u ondersteuning vragen.
Verzekering
Zorgverzekering
Ieder jaar kunt u opnieuw kiezen voor uw zorgpolis en zorgverzekeraar. Of iemand wil overstappen, bepaalt hij of zij zelf.
Kijk goed naar de voorwaarden en dekking van de zorgverzekering. De basiszorgverzekering vergoedt niet alle zorgkosten. Voor veel zorgkosten kunt u zich aanvullend verzekeren. Een voorbeeld is behandeling door een fysiotherapeut, hulpmiddelen en een extra dekking voor bepaalde medicaties.
Overweegt u om te veranderen van zorgverzekeraar? Zorgverzekeraars zijn verplicht om iedereen te accepteren voor de basisverzekering. Maar houdt u er rekening mee dat dat niet geldt voor de aanvullende verzekering. Stap dus pas over van aanvullende verzekering als zeker is, dat u door de nieuwe zorgverzekeraar wordt geaccepteerd.
Bij het overstappen van zorgverzekeraar tijdens een lopende behandeling in het ziekenhuis gelden de polisvoorwaarden van de verzekeraar waar u was verzekerd bij aanvang van de diagnose-behandelcombinatie (dbc).
Informatiegids zorgverzekering
Overlijdensrisicoverzekering
Voor mensen die langer dan vijf jaar geleden zijn behandeld voor kanker, is het soms moeilijk om een overlijdensrisicoverzekering af te sluiten. Ook duurt het aanvragen vaak langer, omdat de verzekeraar soms aanvullende medische informatie opvraagt bij uw arts.
Financiën
Zorgkosten
Kanker en de behandeling ervan leiden vaak tot extra kosten. Bezoek aan de specialist, de behandeling en medicijnen. Misschien hebt u hulp nodig in de huishouding of bij uw persoonlijke verzorging.
Voor een deel van deze zorgkosten krijgt u een vergoeding. Bijvoorbeeld via uw zorgverzekeraar (basispakket en eventueel aanvullende verzekering) of via de gemeente (Wmo en soms Awbz en bijzondere bijstand). Niet alle kosten worden vergoed. Die zult u zelf moeten betalen.
Belastingaftrek zorgkosten
Soms is het mogelijk zorgkosten af te trekken van de belasting. Bij de aangifte inkomstenbelasting maakt u melding van deze kosten. Wel is er een financiële drempel. Alleen ‘specifieke zorgkosten’ zijn aftrekbaar. Zoals medicijnen op doktersvoorschrift, reiskosten naar huisarts of ziekenhuis en extra gezinshulp.
Testament
Nalatenschap
Voor de afhandeling van een nalatenschap bestaan regels. Ook als er geen testament is.
Wilt u zelf bepalen wat er met uw nalatenschap gebeurt? Stel dan een testament op. Voor het testament gaat u naar de notaris.
Levenstestament
In een levenstestament staan uw wensen voor de situatie waarin u door ziekte of ongeval niet meer in staat bent om zaken zelf te regelen. In het levenstestament legt u vast hoe u uw financiële belangen en uw medische en persoonlijke belangen wilt regelen. U kunt iemand aanwijzen die als vertrouwenspersoon uw belangen mag behartigen. Zo houdt u zelf de regie en worden de zaken volgens uw wensen geregeld. Het opstellen van een levenstestament kan alleen via een notaris.
Wilsverklaring
In een wilsverklaring kunt u uw wensen op medisch gebied vastleggen. Bijvoorbeeld over behandelverbod en euthanasie. Een wilsverklaring kunt u zelf opstellen. Bespreek uw wensen wel met uw huisarts en/of behandelaar zodat zij weten wat u zou willen.
Ervaringsverhalen
Ervaringen van anderen kunnen helpen bij het omgaan met kanker. Zoals de ervaring van Wilma. Wat als zij zich niet had laten informeren? Had zij dan kunnen meebeslissen over haar behandeling?
Of ervaringen met vermoeidheid. Marianne vertelt hoe zij met haar vermoeidheid omgaat: “Ik heb moeten leren de pieken eraf te halen en rustig mijn bezigheden op te bouwen.”
Anderen vertellen over het omgaan met een ongeneeslijke ziekte. Patiënten en hun naasten hebben behoefte aan informatie en aan duidelijkheid, blijkt uit de verhalen. Het boekje is gemaakt door de Patiëntenfederatie Nederland.
Ervaringsverhalen
Ervaringen van anderen kunnen helpen bij het omgaan met kanker. Zoals de ervaringen van Herma. Zij vertelt over de emotionele kanten van kanker. Over het piekeren, de spanningen en het communiceren met elkaar.
Anderen vertellen over eenzaamheid. Mensen met een chronische aandoening hebben een verhoogd risico op eenzaamheid. In het boekje gemaakt door de Patiëntenfederatie Nederland staan de verhalen.